مرکز آموزشی درمانی امام علی (ع)

آلرژی چیست؟

***

آلرژی واکنش تغییر یافته ی بدن به آنتی ژن های محیطی مثل گرده ی گیاهان یا غذاهاست که در فرد سالم منجر به واکنش بالینی نمی شود. اغلب بیماران مبتلا به آلرژی، آنتی بادی های ige علیه آنتی ژنی که به آن حساسند را تولید می کنند که این امر سبب شروع بیماری می شود و واژه ی آلرژی هم اغلب به ازدیاد حساسیت به واسطه ی ige اطلاق می شود.

آلرژن چیست؟ آنتی ژنی که موجب شروع پاسخ ige در افراد دارای زمینه ی ژنتیکی می شود.

چه سلول هایی در آلرژی دخیل هستند؟ سلول هایt، سلول های b تولید کننده ی ige، سلول های عرضه کننده ی آنتی ژن مثل سلول های دندرتیک، ماست سل ها و ائوزینوفیل ها.

تشخیص بیماری آلرژیک:

مانند سایر بیماری ها، تشخیص بیماری آلرژیک نیز بر پایه ی شرح حال، معاینه ی فیزیکی و آزمون های تشخیصی است.

شرح حال آلرژی:

در شرح حال بیمار آلرژیک باید به نکات زیر توجه داشت: شرحی از تمام علایم در طول بیماری و مدت آنها، برخورد با آلرژن های شایع، پاسخ به درمان های قبلی، وجود و یا عدم وجود دیگر بیماری های آلرژیک، سابقه ی فامیلی بیماری های آلرژیک نظیر آسم، کهیر، اگزما و ...، بررسی فعالیت ها و برخوردهایی که به دنبال آنها واکنش آلرژیک شروع شده است مثلا کهیر به دنبال مصرف یک نوع غذا یا دارو، بررسی کامل محیطی که فرد دچار واکنش آلرژیک شده است از لحاظ قارچ ها، مایت ها و سایر مواد آلرژن، وجود حیوانات خانگی و تعداد افراد سیگاری. >>

>معاینات فیزیکی:

بسته به نوع بیماری آلرژیک باید معاینه ی کامل و دقیقی صورت گیرد. مثلا در مورد بیماری که با حمله آسم مراجعه کرده است ابتدا به ظاهر عمومی او باید توجه کرد. آیا بدحال به نظر می رسد؟ آیا سیانوز دارد؟ آیا در تنفس دچار مشکل است و از عضلات فرعی تنفسی استفاده می کند؟ آیا قادر به صحبت کردن روان است و یا به علت تنگی نفس بریده بریده و در حد کلمات صحبت می کند؟ تعداد تنفس و ضربان قلب بیمار را می شماریم و به فشار خون او توجه می کنیم. ریه های بیمار را به دقت سمع می کنیم. به علایم آلرژیک در سایر نقاط بدن وی نیز توجه می کنیم. مثلا وجود اگزما در پوست یا گرفتگی و انسداد بینی که می تواند نشانه ی رینیت آلرژیک باشد.

آزمون های تشخیصی:

>cbc: بیماری آلرژیک اغلب با افزایش تعداد ائوزینوفیل های خون محیطی و هجوم آنها به بافت ها و ترشحات آنها در اعضای هدف همراه است و ائوزینوفیلی شایع ترین مورد غیر طبیعی در بررسی خون بیماران آلرژیک است.

بررسی خلط و ترشحات بینی: معمولا ترشحات بینی و ریه برای بررسی وجود ائوزینوفیلی مورد آزمایش قرار می گیرند. حضور ائوزینوفیل ها در خلط بیماران آسمی یک یافته ی کلاسیک است. افزایش تعداد ائوزینوفیل ها در ترشحات بینی نسبت به ائوزینوفیلی خون محیطی، آزمایش حساس تری در آلرژی بینی است و در تشخیص رینیت آلرژیک از دیگر علل رینیت کمک می کند.

>افزایش ige کلی سرم: افزایش سطح ige تام اغلب در سرم بیماران آلرژیک دیده می شود، زیرا ige اولین آنتی بادی در ارتباط با واکنش های آلرژیک است و سطوح سرمی ige بیماران آلرژیک ممکن است 2 تا 4 برابر در حین و بلافاصله پس از فصل گرده افشانی افزایش یابد.

ige اختصاصی آلرژن: وجود ige اختصاصی هر آلرژن به دو روش بررسی می شود که عبارتند از: آزمون پوستی یا تست پریک و اندازه گیری سطح ige اختصاصی آلرژن در آزمایشگاه.

در تست پریک ورود مقدار کمی آلرژن به پوست بیماری که نسبت به آن آلرژن حساس است سبب ایجاد تورم و قرمزی در پوست مورد آزمایش می شود و از این راه میزان حساسیت بیمار به آن آلرژن ارزیابی می شود.

آزمون های تحریکی: به منظور بررسی ارتباط بین آلرژن و پیشرفت علایم انجام می شود. برخوردهای تحریکی عبارتند از: مواجهه دادن پوست، ملتحمه، مخاط بینی، مخاط دهان، دستگاه گوارش و ریه ها با آلرژن ها که در مراکز تحقیقاتی انجام می شود. در این آزمون ها امکان ایجاد واکنش های شدید وجود دارد و لذا فقط باید در مراکز تحقیقاتی مجهز و به دست افراد باتجربه انجام گردد.

انواع بیماری های آلرژیک:

رینیت آلرژیک: بیماری التهابی مخاط بینی است که با احتقان بینی، آبریزش و خارش بینی مشخص می شود و اغلب با عطسه و تحریک ملتحمه همراه است. این بیماری یکی از اصلی ترین بیماری های مزمن بچه هاست و در بسیاری از جوامع شیوع 20% تا 40% در کودکان دارد.>

آسم: آسم یک بیماری التهابی مزمن شایع است که در اثر انسداد موقتی جریان هوا به وجود می آید و باعث خس خس و سرفه های متناوب و عودکننده و احساس تنگی نفس می گردد. آمار تشخیص آسم در طول زندگی در سال 2007، 13% بوده است. آسم دوران کودکی شایع ترین علت ویزیت بخش اورژانس اطفال، بستری شدن در بیمارستان و روزهای غیبت از مدرسه می باشد.

درماتیت آتوپیک: درماتیت آتوپیک یا اگزما، شایع ترین بیماری پوستی عودکننده در دوران شیرخوارگی و کودکی است. این بیماری 10 تا 30% کودکان کل جهان را متاثر می کند و اغلب در خانواده های دچار بیماری های آلرژیک دیگر مانند آسم، رینیت آلرژیک و آلرژی غذایی اتفاق می افتد. شیرخواران مبتلا به درماتیت آتوپیک بعدا مستعد ظهور رینیت آلرژیک و یا آسم در دوران کودکی هستند. بارزترین علامت درماتیت آتوپیک، وجود خارش شدید در نواحی گرفتار است.

آلرژی های چشمی: چشم هدف شایع بیماری های آلرژیک است زیرا بسیار پرعروق است و مستقیما با مواد آلرژی زای محیطی در تماس است. آلرژی های چشمی ممکن است به صورت مجزا یا به طور شایع تر همراه با آلرژی های بینی رخ دهند. علایم چشمی تاثیر قابل ملاحظه ای روی کیفیت زندگی دارند و بیشتر به صورت قرمزی، خارش شدید و اشک ریزش می باشند.

آنافیلاکسی: آنافیلاکسی یک واکنش آلرژیک جدی با شروع سریع است که می تواند منجر به مرگ شود. آنافیلاکسی در کودکان به خصوص در شیرخواران، معمولا کم تشخیص داده می شود. این حالت زمانی رخ می دهد که آزاد شدن ناگهانی واسطه های قوی بیولوژیک فعال از ماست سل ها و بازوفیل باعث علایم پوستی(کهیر، آنژیوادم، برافروختگی)، تنفسی(برونکواسپاسم، ادم حنجره)، قلبی عروقی(کاهش فشار خون، ضربان نامنظم، ایسکمی میوکارد) و گوارشی(تهوع، استفراغ، اسهال و درد شکم) شود. شایع ترین علل آن غذاها، داروها و لاتکس می باشند.

کهیر و آنژیوادم: کهیر، برجستگی گذرا، خارش دار، قرمز، همراه با سطح صاف و ادم است که معمولا 20 دقیقه تا 3 ساعت طول می کشند و به ندرت بیش از 24 ساعت باقی می مانند. آنژیوادم بافت های زیرجلدی عمیق تر را در محل هایی مانند پلک ها، لب ها، زبان، دستگاه تناسلی و پشت دست و پا گرفتار می کند و باعث تورم آنها می شود. داروها و غذاها شایع ترین علل کهیر حاد هستند. کهیر و آنژیوادم 20 درصد افراد را در دوره ای از زندگی شان گرفتار می کند. دوره های کهیر که کمتر از 6 هفته طول بکشد، حاد در نظر گرفته می شوند و اگر حداقل 2 بار در هفته به مدت بیش از 6 هفته رخ دهند، مزمن خوانده می شوند.

آلرژی غذایی: هرگونه واکنش ناخواسته به غذاها یا افزودنی های آنها که به واسطه ی واکنش های ایمونولوژیک رخ داده باشد، آلرژی غذایی می باشد و طیف وسیعی از علایم را از تهوع و استفراغ گرفته تا کهیر و حتی علایم تنفسی را شامل می شود و باید ان را از واکنش های غیرایمونولوژیک به غذاها نظیر عفونت ها و یا کمبود برخی آنزیم ها افتراق داد.

آلرژی دارویی: واکنش های ایمونولوژیک به داروها را آلرژی دارویی می گویند و این از عوارض جانبی داروها و یا مسمومیت دارویی متفاوت است.

آلرژی به حشرات: واکنش های آلرژیک به نیش حشرات از یک کهیر ساده تا آنافیلاکسی شدید و مرگبار را شامل می شود. برخی افراد هم با استنشاق ذرات بدن حشراتی مانند سوسک یا مایت ها دچار علایمی مثل رینیت آلرژیک یا آسم می شوند.

درمان بیماری های آلرژیک:>

1) اجتناب از برخورد با آلرژن ها: با شناسایی آلرژن هایی که سبب ایجاد علایم آلرژیک می شوند و دوری از آنها می توان علایم آلرژیک را به حداقل رساند. به طور کلی آلرژن های موجود در هوا به دو دسته ی آلرژن های داخل منزل و آلرژن های بیرون از منزل تقسیم می شوند.

آلرژن های داخل منزل: کودکان بیشترین زمان خود را در محیط های بسته مانند خانه، مدرسه یا مهدکودک می گذرانند و لذا آلرژن های داخل منزل سهم به سزایی در علایم آلرژیک کودکان دارند. از مهم ترین آلرژن های داخل منزل مایت ها، قارچ ها، سوسک ها و حیوانات خانگی مثل گربه و سگ هستند.

مایت ها از خانواده ی عنکبوتیان هستند و از قطعات پوسته ی حیوانات و شوره ی پوست انسان ها و سایر بقایای موجودات زنده تغذیه می کنند و به همین دلیل است که بیشتر در ملحفه ها و رختخواب ها، فرش و پوشش مبلمان و گرد و غبار منزل یافت می شوند. رطوبت بالا و هوای گرم برای آنها ایده آل است و در رطوبت کمتر از 50% امکان بقا ندارند. برای کاهش تماس با این آلرژن باید بالش ها، پتوها و تشک ها با ملحفه های مخصوص غیرقابل نفوذ برای مایت پوشانده شوند، گرد و غبار منزل هر هفته با جارو برقی تمیز شوند، ملحفه ها هر هفته با دمای بالاتر از 70 درجه شست و شو شوند، از آنجا که اصلی ترین منبع آلرژن های مایت، قالی و روکش مبلمان است بایستی در صورت امکان قالی ها را از اتاق خواب خارج نمود و همه ی قالی ها و روکش مبلمان ها به صورت هفتگی با جاروبرقی مجهز به کیسه ی ضخیم دو لایه جارو کشیده شوند.

آلرژن حیوانات به خصوص گربه برای مدت های طولانی(تا چند ماه) حتی پس از حذف حیوان از محیط زندگی هم در محیط باقی می ماند و تنها راه دوری از این آلرژن ها هم اجتناب از نگهداری حیوانات خزدار در منزل است.

آلرژن قارچ ها بیشتر در نواحی تاریک> ونمناک منزل یافت می شوند لذا باید نشتی های لوله ها تعمیر شوند. در زیرزمین های مرطوب از رطوبت گیرها استفاده نمود و سطوح قابل شست و شو که مستعد رشد قارچ ها هستند با سفید کننده ی 5% شستشو داده شوند.

آلرژن های خارج از منزل: مهمترین این آلرژن ها گرده های گیاهان و نیز برخی قارچ ها هستند. جهت اجتناب از این آلرژن ها باید اردو رفتن، پیاده روی و گشت و گذار در پارک ها و فضاهای باز را محدود کرد. با اتومبیل های دارای تهویه ی هوا رانندگی کرد و از فیلترهای مخصوص hepa در تهویه ی منزل استفاده کرد. برای جلوگیری از انتقال گرده ها از دست ها به چشم ها و بینی پس از هر بار بازی در محیط بیرون، دست ها شسته شوند.

درمان های دارویی: برای کنترل علایم بیماران آلرژیک از دسته های مختلف دارویی نظیر ترکیبات آدرنرژیک، ترکیبات آنتی کولینرژیک، آنتی هیستامین، کرومولین ها، گلوکوکورتیکوئیدها، ترکیبات تعدیل کننده ی لکوترین و عوامل ضد ige استفاده می کنند. این داروها فقط علایم را کنترل می کنند و بیماری را از بین نمی برند لذا به محض قطع آنها، علایم مجددا برخواهند گشت.

ایمونوتراپی یا ایمنی درمانی با آلرژن: ایمونوتراپی عبارت است از تجویز دوزهای بسیار پایین آلرژن به بیمار آلرژیک که به تدریج این دوز افزایش می یابد، به این منظور که این مواجهه ی به تدریج فزاینده و مستمر با آلرژن، پاسخ های بالینی ناخواسته به دنبال مواجهه با دوز معمول آن آلرژن در محیط را کاهش دهد یا برطرف کند.

هنگامی که این درمان به نحو مناسبی به یک بیمار مناسب تجویز شود، ایمونوتراپی آلرژن بی خطر خواهد بود> و می تواند شکل موثری از درمان باشد که قادر است نه تنها علایم بیماری را کاهش دهد یا از آن جلوگیری کند بلکه می تواند سیر طبیعی بیماری را تغییر دهد و از پیشرفت آن جلوگیری کند. مهمترین شیوه های این روش درمان، تزریق زیرجلدی و تجویز زیرزبانی می باشند.

reference: nelson textbook of pediatrics

تهیه و تنظیم: دکتر هما صدری>